Może ci się wydawać, że wciąż jesteś młody, ale już teraz powinieneś pomyśleć o swojej emeryturze

fot. Unsplash@Johnny Cohen

Emerytura? Po co już teraz się nad tym zastanawiać? Powód jest nad wyraz trywialny, o otrzymanie godziwej wypłaty należy zacząć dbać już wiele lat wcześniej. Już samym warunkiem do uzyskania gwarantowanej minimalnej emerytury jest wyrobienie ekwiwalentu 25 lub 20 lat stażu pracy. Chociaż często słyszymy o ciągłej waloryzacji i dodatkach, finalne kwoty nadal mogą być śmiesznie małe. Przynajmniej, jeśli wcześniej aktywnie nie zadba się o swoją niezależną przyszłość finansową, gdy nadejdzie jesień życia.

Kiedy jesteśmy na początku ścieżki kariery, przejście na emeryturę zdaje się jedynie odległym mirażem. Wielu ludzi odkłada ten temat na potem. Nie odprowadzają oni stosownych składek lub oszczędności, a trzy filary kojarzą im się co najwyżej z Akropolem. Tymczasem inwestycja w naszą dostatnią starość powinna zacząć się możliwie jak najwcześniej. Zresztą tak właśnie jest. Niektórzy mogą nie kojarzyć, że do stażu pracy wliczają im się już lata poświęcone ślęczeniu nad książkami. Każda nasza działalność, wszystkie przepracowane godziny powinny być odpowiednio udokumentowane, żeby otrzymać z nich sowitą gratyfikację. Apelujemy, żeby już teraz wziąć życie w swoje ręce!

Warunki otrzymania emerytury

A to nie wystarczy się zestarzeć? Warunkiem otrzymania świadczeń emerytalnych jest osiągnięcie wieku emerytalnego, wynoszącego obecnie 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet. W momencie wycofania z życia zawodowego należy jednak dokonać przeliczenia zebranego kapitału i złożyć wniosek o przejście na emeryturę. Świadczenia, które otrzymujemy, są wyliczane na podstawie uzbieranego kapitału. Niemniej, tylko mężczyźni z 25-letnim stażem pracy i kobiety z 20-letnim mają prawo do gwarantowanej minimalnej emerytury. Obecnie wynosi ona 1338,44 zł brutto miesięcznie. Osoby, które posiadały udokumentowaną niezdolność do pracy, także mogą dostać świadczenie minimalne w formie specjalnej emerytury. Z kolei jednostki, które nie wyrobiły określonego stażu na umowie o pracę, często otrzymują niższe wypłaty, oparte jedynie o uiszczone przez nie składki. Jeśli nie były one wystarczające, tacy seniorzy muszą polegać na znacznie skromniejszych świadczeniach socjalnych i uzupełniających oraz pomocy rodzin lub organizacji dobroczynnych. A przecież babcia ostrzegała, że powinniśmy już pomyśleć o naszej przyszłości.

Emerytura – trzy filary oszczędzania

Polski system emerytalny opiera się na trzech filarach. Nie oznacza to bynajmniej kolosa na glinianych nogach, lecz trzy niezależne od siebie systemy przyznawania świadczeń.

• System solidarności pokoleniowej, czyli znana każdemu emerytura z ZUS-u. Stanowi ona olbrzymią większość świadczeń wypłacanych w skali roku. Jest to pierwszy filar programu emerytalnego. Beneficjenci otrzymują fundusze wyliczane na podstawie poniesionego przez nich wkładu. Pochodzą one jednak z bieżących składek pobieranych od osób współcześnie zatrudnionych. Tak więc płacąc podstawową składkę do ZUS-u, finansujemy obecne emerytury, na nasze natomiast pracować będą dopiero przyszłe pokolenia. Obecnie ten mechanizm obejmuje około 63 proc. wartości składek ZUS.
• System kapitałowy: pozostałe 37 proc. wpłat trafia do drugiego filaru. W odróżnieniu od pierwszego filaru, pieniądze idą wprost na wypłacaną miesięcznie przyszłą emeryturę płatnika. Domyślnie, 22 proc. składki emerytalnej trafia na indywidualne subkonto prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Pozostałe 15 proc. wpłat może trafić do prywatnych Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE) lub pozostać na wspomnianym subkoncie beneficjenta. Wybór OFE lub ZUS wynika ze złożonej deklaracji płatnika. Podejmując tę decyzję warto pamiętać, że fundusze dokonują inwestycji, podczas gdy ZUS waloryzuje. W rezultacie, środki z OFE mogą zaprocentować wyżej. Są jednak również obarczone pewnym ryzykiem. Środki z drugiego filaru, wliczając w to subkonto i rachunki OFE, mogą także, pod pewnymi zasadami, być dziedziczone przez spadkobierców.
• Dobrowolna składka pracownika: oszczędności trzeciego filaru są całkowicie dobrowolne i nie ma obowiązku uiszczania na nie składek. Ich trzon stanowią wprowadzone w 2020 roku Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK). Wszyscy pracownicy na umowę o pracę są automatycznie włączeni do programu. Mogą się jednak z niego wypisać wedle uznania. PPK pobierają 2 proc. wynagrodzenia zasadniczego, dołączając do tego dodatkowe 1,5 proc. jego wartości od pracodawcy. Do zebranej sumy dołączają także bonusowe wpłaty od państwa. Środki te są następnie inwestowane w portfele akcji i obligacji celem ich powiększenia, należy pamiętać, że inwestycje te zawsze są obarczone pewnym ryzykiem. Uzyskane oszczędności można wypłacić po 60. roku życia, wypłacając 25 proc. z nich jednorazowo i 75 proc. w 120 miesięcznych ratach. Ponadto, można dokonać również wcześniejszej wypłaty w każdym momencie. Takie posunięcie skutkuje jednak utratą wkładu od budżetu Państwa, części wpłat od pracodawcy i zapłaceniu potencjalnego podatku od zysków kapitałowych. Oprócz PPK, w trzecim filarze znajdują się również dobrowolne ze strony pracodawcy. Pracownicze Plany Emerytalne (PPE) oraz preferencyjne podatkowo formy oszczędzania osobiste. Do tych ostatnich należą Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE).

To ile w końcu dostanę tej emerytury?

Podstawą do wyliczenia przysługującego świadczenia emerytalnego jest suma zebranego kapitału z uiszczonych składek emerytalnych. Są one pobierane z wynagrodzenia w przypadku zatrudnienia na umowie o pracę, umowie cywilno-prawnej (zleceniu) lub z tytułu prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Z biegiem lat płacony kapitał jest waloryzowany, żeby skorygować jego wartość o inflację i wzrost gospodarczy. Część finansów ulokowana w OFE są z kolei inwestowane na rynku papierów wartościowych. W uproszczeniu, kwotę emerytury z pierwszego i drugiego filaru przyznaje się według następującego schematu:

Dalsza oczekiwana długość życia osoby jest obliczana na podstawie danych statystycznych, biorąc pod uwagę wiek beneficjenta. Oprócz podstawowych wpłat, emeryci mogą liczyć na wypłacaną raz do roku „trzynastą wypłatę”, o wysokości miesięcznej emerytury. Warto pamiętać, że środki z emerytur podlegają opodatkowaniu z tytułu podatku dochodowego (PIT). Dlatego przy samodzielnych wyliczeniach warto skorzystać z kalkulatora oferowanego przez ZUS. Dzięki temu, otrzymamy przewidywaną wartość naszych przyszłych świadczeń. Z kolei zebrane dotychczas środki możemy aktualnie bardzo łatwo sprawdzić, korzystając z profilu zaufanego.

Waloryzacja emerytury dla 2023 roku

Ogłaszana waloryzacja stawki budzi wiele emocji, albowiem każdy wzrost emerytur jest ściśle skorelowany z bieżącymi wydatkami państwa. Często w takich sytuacjach zapomina się, że ten proceder jest zjawiskiem cyklicznym, występującym corocznie. Uwagę natomiast powinna zwracać jej zapowiedziana wysokość dla 2023 roku w stosunku do lat uprzednich. Rząd zapowiedział bowiem jej minimalny wzrost aż o 13,8 proc. Oznacza to zatem, że każdy emeryt, spełniający warunki kwoty minimalnej otrzyma co najmniej 1588,44 zł. Warto także wspomnieć, że w 2023 roku emeryci mogą spodziewać się ponownego wypłacenia dodatkowej, 14. emerytury. Chociaż te dane mogą szokować, nie sposób przemilczeć, że są one próbą skontrowania dramatycznie rosnących kosztów życia. Inflacja, która osiągnęła dotychczas najwyższy od 25 lat poziom, daje się we znaki wszystkim.

Alternatywne formy oszczędzania

Brzmi to wszystko skomplikowanie? Niestety, nie jest to koniec pułapek, jakie funduje nam system emerytalny! Oprócz podstawowych zasad występuje również znacząca liczba odstępstw oraz wyjątków. Zapewne, większość z was wie, że niektóre grupy zawodowe, takie jak służby mundurowe, rolnicy czy górnicy mają prawo do wcześniejszego odejścia na emeryturę. Jednak czy zdajecie sobie sprawę, że dotyczy ono również między innymi muzyków, komików cyrkowych, akrobatów, kaskaderów i pracowników Najwyższej Izby Kontroli? Chociaż część z tych stanowisk może wydawać się intrygująca, wynika ona ze szczególnie ciężkich warunków pracy lub ustalonych układów zbiorowych. 

Ciekawą kwestię stanowią również różne świadczenia przyznawane osobom nie otrzymującym standardowej emerytury. Jednym z przykładów jest tzw. emerytura matczyna. Przyznaje się ją ludziom, którzy poświęcili swoje życie zawodowe na rzecz wychowania przynajmniej czwórki dzieci. Nie sposób bowiem zaprzeczyć, że tacy obywatele (dotyczy to nie tylko kobiet), chociaż samodzielnie nie uiszczali składek, to z pewnością przyczynili się do rozrostu grona przyszłych płatników.

Indywidualne oszczędzanie

Przy planowaniu dostatniej starości szczególnie wartościowe może okazać się również gromadzenie indywidualnych oszczędności. Jest to niezwykle istotne w przypadku osób, które nie mogą liczyć na wysokie emerytury ze względu na brak stażu pracy lub niskie kwoty wpłaconych składek. Najprostszym rozwiązaniem jest prowadzenie regularnych zasobów. Pieniądze można gromadzić na różne sposoby, na rachunku oszczędnościowym, w obligacjach skarbu państwa bądź w innych formach inwestycji. Zawsze należy jednak dokładnie zapoznać się z zasadami danego instrumentu oraz poznać związane z nim ryzyko. Warto również rozważyć założenie dedykowanych kont oszczędnościowych IKE lub IKZE, które pozwalają na preferencyjne podatkowo oszczędzanie na emeryturę. Pamiętajcie, jeszcze nie jest za późno, żeby się ubezpieczyć na przyszłość!

________________________________________________________________________________________________

Źródło zdjęcia: Unsplash@Johnny Cohen

Oferty pracy z

Magdalena Desperak

Redaktorka

Z wykształcenia filolog języka francuskiego, jednak od najmłodszych lat emocjonalnie związana z dziennikarstwem i działalnością literacką. Interesuje się szerokim wachlarzem tematycznym, zaczynając od kwestii językowych, kulturowych i społecznych, poprzez finanse i ekonomię, aż po naukę i prawo. Można powiedzieć, że w życiu podąża za iście renesansową definicją bycia "humanistą".