HRakterna środa – 10 kroków do zbadania twojej organizacji

Badania to nieodłączny element pracy dobrego HR-owca. Realizując projekty, ustalanie potrzeb lub punktu wyjściowego, stanowi oczywisty (choć często pomijany) element, który niejednokrotnie jest gwarancją sukcesu. Na uwadze warto mieć również ewaluację, która jako ostatni element projektu, pomaga na systematyzację i wysnucie wniosków, ułatwiając rozwój i podnoszenie jakości efektów pracy, którą również czasem można oprzeć na badaniach. Dziś postaram się odpowiedzieć na pytanie: jak przeprowadzić poprawny proces badawczy? 

Paulina Leja. Specjalistka do spraw rekrutacji IT i employer brandingu w NeuroSYS. Uwielbia kontakt z ludźmi i relacje społeczne. Chce zastanawiać się nad tym jak świat powinien wyglądać, a następnie takim go tworzyć. Właśnie tę misję codziennie realizuje jako HR-owiec z wyboru. Bardzo ceni podejście projektowe oraz elastyczność w pracy. Karierę zawodową rozpoczynała w firmie outsourcingowej, następnie skoncentrowała się na działalności w software house’ach.

Odpowiedź na to pytanie dostarczy nam metodologia, czyli nauka o metodach badań naukowych, ale również wynikami i efektami tych badań. Metody, to system reguł i zasad, zgodnie z którymi prowadzi się badania. Warto podkreślić, że konkretne dziedziny mają swoje własne metody i badania, a w przypadku badań konkretnej organizacji, również trzeba wspomniane reguły odpowiednio dostosować. Wszystko po to, żeby efekty działań HR-owych przyniosły rzeczywiste rezultaty. Dlatego poniżej przedstawiam Wam 10 etapów procesu badawczego.

Etapy procesu badawczego

1. Problem badawczy 

Na start warto sprecyzować pytanie, na które chcemy uzyskać odpowiedź, oraz w ogóle cel badania. Czy w organizacji ponad połowa pracowników odczuwa stres w pracy? Z jakim ładunkiem emocjonalnym pracownicy wypowiadają się o firmie w social media? Jakie elementy posiadają atrakcyjne firmy na rynku, dla zatrudnionych pracowników? 

To tylko przykład problemu badawczego, przed którym stanąć może HR-owiec. Mogą one być jeszcze bardziej bieżące – jakie formy spędzania czasu na wyjeździe integracyjnym będą atrakcyjne, jak oceniają pracownicy poprzednią integrację. Na każde z tych pytań możemy starać się odpowiedzieć bazując na intuicji, poznawczym błędzie dostępności (3 osoby w kuchni powiedziały mi, że było beznadziejnie, czyli “wszystkim” się nie podobało) lub na rzetelnych danych. Kluczowe jednak jest to, że w celu otrzymania odpowiedzi, trzeba postawić dobre pytanie. 

2. Analiza stanu badań 

Niezależnie od tego czy firma stawia na koncentrację wiedzy, czyli tzw. lessons learned, czy są to pierwsze kroki w obszarze badań, warto jest poświęcić czas na research. Zasoby wewnętrzne firmy to oczywiście najłatwiejsze źródło, które w idealnym świecie opisane będzie miało wnioski dotyczące prowadzonych badań, jednak nie jest obligatoryjne, a tym bardziej nie trzeba się do niego ograniczać.

Być może, jeżeli pytanie jest abstrakcyjne, instytucja zaufania, której budżety można określać rzędem kwot niewyobrażalnych miała okazję przyjrzeć się już sprawie i postarać się odpowiedzieć na nasze pytanie. 

Nie trzeba wówczas poświęcać czasu i energii na dublowanie badań. Taka odpowiedź może być podstawą do weryfikowania rezultatów badań już przeprowadzonych, czy stanowić podstawę do ograniczenia naszych własnych działań. 

3. Hipotezy

Hipoteza jest przypuszczeniem lub prawdopodobieństwem istnienia (obecności) lub nie, danej rzeczy, zdarzenia, czy też zjawiska (procesu) w określonym miejscu lub czasie. Innymi słowy możemy stwierdzić, że hipoteza to przypuszczalna odpowiedź na nasze pytanie, którą będziemy chcieli potwierdzić lub obalić. Jest to niezwykle istotne, ponieważ dzięki temu, możemy lepiej dobierać metody, czy nawet narzędzia, tak by podążać w odpowiednim kierunku i zyskać odpowiedzi z konkretnego obszaru.

Trzeba jednak pamiętać, żeby nie tworzyć badania tak, by potwierdzały one naszą hipotezę. Ma ona nadać kierunek pytaniom, priorytetem jest ustalenie rzetelnego stanu faktycznego – a on może być zarówno zgodny, jak i sprzeczny z naszymi założeniami. 

4. Konceptualizacja pojęć

Konceptualizacja polega na zdefiniowaniu kluczowych dla badania pojęć opisujących zjawiska, będących przedmiotem badawczego zainteresowania oraz określeniu relacji pomiędzy tymi pojęciami. W sposób precyzyjny trzeba ustalić znaczenia używanych słów. Na przykład w myśl Kodeksu pracy pracownik to osoba wyłącznie zatrudniona na umowę o pracę, powołania, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Osoba zatrudniona na umowę cywilnoprawną (B2B, zlecenie) pracownikiem nie jest. Dlatego posługując się w badaniach słowem “pracownik”, trzeba ustalić kogo ma się na myśli. Takich przykładów można mnożyć i jest to jeden z wielu pojęć, które trzeba ustalić przed rozpoczęciem badań. 

Kolejnym krokiem jest operacjonalizacja pojęć, czyli ustalenie mierników występowania danych czynności – np. mierząc zaangażowanie pracowników, uznajemy, że występuje ono, jeżeli pod jednym na 4 posty w mediach społecznościowych pojawi się reakcja. 

5. Wybór metody

Dobrze postawione pytania i mierniki pozwolą skutecznie dobrać metodę. Jest ich co niemiara, a dla każdej dyscypliny zauważyć można dominujące stosowane metody. Często stosuje się metodę główną i metody pomocnicze. Do zasadniczych metod zaliczamy metody: obserwacyjne, eksperymentalne, statystyczne, monograficzne, heurystyczne, dokumentów, indywidualnych przypadków, sondażu diagnostycznego analizy i krytyki piśmienniczej, analizy i krytyki logicznej, metoda statystyczna. Miejsce szczególne wśród metod badawczych zajmują metody intuicyjne.

Najczęściej jednak w pracy HR-owca opierać się będziemy na badaniach statystycznych, które pozwalają gromadzić informacje dotyczące danego systemu, organizacji czy procesu, na podstawie których wyciągamy wnioski. Mogą one występować w ujęciu ilościowym lub jakościowym, oczywiście nie wykluczają się wzajemnie, a uzupełniają. Badania jakościowe mogą być bardziej subiektywne, ale często również dostarczają bardziej szczegółowe dane, badanie ilościowe, może pomóc zobiektywizować wyniki. 

Wraz z wyborem metody dobiera się również techniki badań. 

Należą do nich, według Jana Apanowicza:

• Obserwacja. Ta technika ogranicza się do koncentracji na jednostkowych faktach, zjawiskach osób lub przedmiotów, w ściśle wyznaczonym czasie i miejscu. Musi to być obiektywna, wierna, wyczerpująca i wnikliwa czynność. 
• Wywiad. Polega na pozyskaniu danych przy pomocy bezpośredniej, starannie przygotowanej rozmowy.
• Ankietowanie. To pisemne udzielanie odpowiedzi, na pytania tworzące świadomy, logiczny, konsekwentny i spójny zestaw pytań. Muszą one również być celowe (ustalenie prawdziwości określonej tezy)
• Badanie dokumentów. Założenie tej techniki to analiza zawartości i/lub analiza treści. 
• Techniki socjometryczne. Służą do określania stosunków międzyludzkich w grupach społecznych.

6. Dobór próby 

Dobór próby zależy od metod, które obraliśmy, najczęściej jednak sprowadza się to do badania ludzi (pracowników) lub treści.

Z pierwszym wiąże się nieodłącznie pojęcie próby reprezentatywnej, terminu pewnie znanego chociaż ze słyszenia. Gwoli ścisłości, próba reprezentatywna jest to zbiór obserwacji na grupie, która odzwierciedla najważniejsze cechy oraz ich rozkład badanej grupy, dzięki czemu wyniki badania są zbliżone do wyników całej populacji.

Wracając do przykładu – w firmie, która ma 50 osób, posiada 4 departamenty, a 60% stanowią kobiety, a 40%, 50% ma staż powyżej 3 lat, a 50% poniżej tego okresu tworzenie próby reprezentatywnej to właśnie tworzenie “minifirmy”. Określenie ile procent osób, znajduje się w każdym dziale, zadbanie o odpowiedni rozkład płci i stażu pracy. Dobry przykład tworzenia “mini” wersji grupy badanych jest filmik pokazujący jak wyglądałby świat, gdyby żyło na nim wyłącznie 100 osób: 

Natomiast badając teksty skupić się można na wpisach na portalach społecznościowych – samych pracowników lub wszystkich, który wspominają o danym przedsiębiorstwie, artykułach w gazetach czy na opiniotwórczych portalach. W przypadku ogromu danych można (a często trzeba) wprowadzić losowość w wyborze danych – analizować treści powstałe w niezwykle istotnych, np. “gorących” momentach dla firmy lub losowo dobierać treści, co jakiś (z góry określony) czas.

7. Badania testowe 

Przed przystąpieniem do badań właściwych warto przygotowane badanie przeprowadzić na mniejszej grupie, żeby upewnić się, czy wszyscy rozumieją przygotowane przez nas pytania, czy w przypadku ankiet kolejność faktycznie ma sens i nie zaburza wyników. 

8. Badanie właściwe 

Myślę że nie będzie to zaskoczeniem dla nikogo, jeśli stwierdzę, że jest to najważniejszy moment procesu badawczego. To tu znajdziemy odpowiedź na postawione pytanie, zgromadzimy pełne i wiarygodne dane. Oczywiście ich zbieranie musi być w pełni bezstronne przeprowadzone zgodnie z przygotowanym wcześniej scenariuszem. 

9. Przetwarzanie danych i analiza

Jest to nic innego jak uporządkowanie wyników badań i ich kontrola. Na etapie selekcji dane, które są zbyteczne i niewiarygodne należy odrzucić, tak by uzyskać wiarygodne fakty (po raz kolejny – dane, które nie pasują nam do hipotezy, nie są niepotrzebne, a wręcz przeciwnie!). Systematyzacja pozwala nam stworzyć “obraz typowy” czy “normę”, a także inne przypadki. Wyliczenia nadadzą danym walor ścisłości. To z kolei na etapie analizy pozwoli na wykrycie logicznych związków i zależności. Przede wszystkim jednak otrzymujemy informację, czy nasza hipoteza była prawidłowa czy nie. 

10. Raport

Uzyskane wyniki umieścić należy w raporcie końcowym, zbierającym dane i ułatwiającym zapoznanie się z nimi osobom niezaangażowanym w badania, jak i nam samym, kiedy wrócimy do nich po czasie.

Podsumowanie

Jak w przypadku każdej nauki przy pierwszym kontakcie można dostać zawrotu głowy od specjalistycznych pojęć i procedur. Jest to również ekspercka wiedza, która pozwala na otrzymanie rzetelnych i wiarygodnych wyników. Zgłębienie jej i przyswojenie pozwoli na weryfikowanie założeń i badanie punktów wyjściowych, to zaś stanowi podstawę do projektowania fenomenalnych rozwiązań, szytych na miarę. 

Zdjęcie główne artykułu pochodzi z unsplash.com.

Źródła:

• Apanowicz, “Metodologia Ogólna”
• Lisowska “Analiza zawartości mediów”
• mfiles.pl,
• mojafirma.infor.pl,
• Encyklopedia Zarządzania
• encyklopedia.pwn.pl,
• wikipedia.pl
• nastrazysondazy.uw.edu.pl,
• naukowiec.org,
• researchonline.pl,
• procesy.ue.wroc.pl.

Zespół redakcyjny

RocketSpace.pl

RocketSpace.pl to magazyn portalu pracy przyszłości – RocketJobs.pl. Misją RocketSpace.pl jest zwiększanie świadomości społecznej w kwestiach związanych z rynkiem pracy. Jesteśmy tam, gdzie każdy pracownik white collar. Śledzimy na bieżąco najnowsze trendy na rynku pracy.