5 sygnałów, że czas na zmianę pracy. Co sprawia, że warto postawić na nowe?

Jeśli w pracy doskwiera nam dyskomfort, naturalną reakcją jest chęć zmiany: obowiązków, stanowiska, zespołu czy nawet pracodawcy. Według badania RocketJobs.pl „Jak pracować, by nie żałować”, aż 30 proc. pracowników white collars zastanawiało się nad zmianą pracy, a co piąta badana osoba myślała nawet o zmianie branży. Co sprawia, że podejmujemy takie decyzje? Kiedy zmienić pracę i rozważyć rozstanie z pracodawcą?

Myśl o zmianie pracy może zakiełkować w naszej głowie na każdym etapie kariery. Impulsem do zmian najczęściej jest odczuwany z jakiejś przyczyny dyskomfort. Kiepskie relacje ze współpracownikami, wypalenie zawodowe czy niezgodność możliwości z naszymi oczekiwaniami to tylko przykłady sytuacji skłaniających do poszukiwania innego zatrudnienia.

Wiele problemów można próbować rozwiązać z aktualnym pracodawcą. Jednak bywają sytuacje, w których lepiej poszukać swojego miejsca gdzie indziej. Jeżeli praca powoduje silny, zwiększający się dyskomfort lub zaczyna negatywnie wpływać na nasze życie i zdrowie, warto rozważyć wszelkie opcje. Świadomie podjęta decyzja jest w takim przypadku niezwykle istotna, bo jeśli zamieciemy temat pod dywan, to z perspektywy czasu możemy odczuć żal z powodu zbyt długiego „zasiedzenia się” w jednym miejscu (Raport RocketJobs.pl, 2023).

Pamiętajmy, że samopoczucie w pracy w dużej mierze wpływa na ogólną jakość naszego życia. W pracy spędzamy ogromną ilość czasu, jest to zatem „istotny składnik naszej codziennej aktywności, a to, jak się w niej czujemy i jakie znaczenie jest jej przypisywane, wpływa również na jakość pracy oraz nasz długofalowy potencjał jako pracowników” (Raport RocketJobs.pl, 2023).

Kiedy zmienić pracę? Sygnały, które ci o tym powiedzą

Co zatem jest dobrym bodźcem do zmiany pracy, a co jeszcze warto przemyśleć, zanim złożymy wypowiedzenie? Niestety, na to pytanie nie ma jednej odpowiedzi. Lecz choć ile osób, tyle historii, to w raportach podsumowujących ten temat powtarza się kilka najczęściej podawanych przyczyn podjęcia decyzji o zmianie zatrudnienia. Kiedy zmienić pracę? Słuchaj siebie i zauważaj sygnały.

Nieadekwatne zarobki

Coraz więcej się mówi, że zarobki nie są najważniejszym aspektem pracy i istotna jest możliwość realizowania w niej swoich celów i wartości. Mimo to, raczej nie rezygnujemy z pracy na rzecz wolontariatu, więc aspekt finansowy nadal gra dużą rolę. Nic zatem dziwnego w tym, że częstą przyczyną żalu deklarowaną przez respondentów raportu „Jak pracować, by nie żałować” był brak działań w kierunku starania się o podwyżkę lub podjęcia lepiej płatnej pracy. Respondenci wspomnianego raportu wskazali trzy główne przyczyny niezadowolenia z pracy: „niedające satysfakcji wynagrodzenie, brak perspektyw awansu i dynamika pracy” (Raport RocketJobs.pl, 2023). Wynagrodzenie było również najczęstszą przyczyną zmiany pracy wskazaną przez respondentów 47. edycji Monitora Rynku Pracy (Raport Randstad, 2022). To potwierdza, jak istotna jest adekwatność wynagrodzenia do kompetencji, doświadczenia i sytuacji rynkowej.

Niesatysfakcjonujące wynagrodzenie jest tym bardziej dotkliwe w przypadku różnic w obrębie tej samej organizacji. Jeśli dowiadujemy się na przykład, że nowemu pracownikowi zaproponowano wynagrodzenie, na które my potrzebowaliśmy zapracować, może to być nieprzyjemne. Gdy znajdujesz się w takiej sytuacji i nie pomagają rozmowy oraz negocjacje, bardzo możliwe, że jedyną szansą na zwiększenie zarobków może okazać się zmiana pracodawcy.

Mobbing, przemoc, dyskryminacja

Znaczne różnice w wynagrodzeniach, które nie są uzasadnione stażem, zakresem odpowiedzialności lub kompetencjami, mogą być oznaką dyskryminacji. To zaś nie świadczy dobrze o pracodawcy. Sytuacją alarmującą jest również obecna w pracy przemoc, zarówno w formie fizycznej, jak i psychicznej. O ile przemoc fizyczną jest łatwiej rozpoznać, tak dyskryminacja czy mobbing mogą być mniej jednoznaczne. Warto zatem znać swoje prawa i definicje wynikające z Kodeksu pracy. Wszyscy bowiem zasługujemy na poszanowanie naszej godności osobistej.

Definicję mobbingu znajdziemy na przykład w art. 94 Kodeksu Pracy. W skrócie określa się nim uporczywe i długotrwałe nękanie pracownika powodujące „zaniżenie własnej przydatności zawodowej”. Co ciekawe, w niektórych krajach rozróżnia się dwa rodzaje zachowań: mobbing i bullying. Mobbingiem określa się prześladowanie osoby przez grupę, np. gdy zespół chce wykluczyć z pracy mniej lubianego pracownika (od mob, z ang. tłum). Bullying polega natomiast na wykorzystaniu swojej przewagi do dręczenia innej osoby. W Polsce oba te zjawiska są określane jako mobbing (za: Merecz, Mościcka, Drabek, 2005), dlatego warto pamiętać, że jest to pojęcie bardzo szerokie.

Na mobbing warto reagować zdecydowanie, bo jego konsekwencje mogą być opłakane dla naszego zdrowia psychicznego i fizycznego.

Co więcej, negatywne skutki nie ustają po godzinach pracy. Obniżenie kondycji psychofizycznej spowodowane mobbingiem nie tylko pogarsza zawodową wydajność. Może również źle wpływać na ogólną jakość życia np. poprzez kłopoty z pamięcią czy ograniczenie możliwości podejmowania decyzji, nawet tych dotyczących życia prywatnego (Warszewska-Makuch, 2023).

Ciągłe słuchanie negatywnych opinii o sobie może również sprawić, że w końcu w nie uwierzymy. Doświadczanie mobbingu może zatem obniżyć poczucie własnej wartości i samoocenę. To niezwykle niebezpieczna sytuacja, bo „osoby z niską samooceną są przekonane, że brakuje im umiejętności i nie mają zbyt wiele do zaoferowania światu” (Strycharczyk, Clough, 2017). Skutkiem może być coraz większa trudność w poradzeniu sobie z sytuacją oraz kłopoty z podjęciem decyzji o zmianie pracy. Osoba doświadczająca mobbingu może mieć wrażenie, że nie podoła takiemu wyzwaniu. W takim przypadku warto najpierw poszukać pomocy terapeutycznej, by zyskać konieczne zasoby i narzędzia oraz odbudować poczucie własnej wartości.

Jeśli to nie ty jesteś osobą, która bezpośrednio doświadcza mobbingu, to niewiele zmienia. Badania wskazują, że mobbing źle wpływa również na świadków takich zachowań. Obniża on poczucie bezpieczeństwa i może powodować lęk przed powtórzeniem się nieprzyjemnych sytuacji w przyszłości (Warszewska-Makuch, Magdalena, 2023). 

Działania niezgodne z Kodeksem pracy

Choć nie zawsze przepisy podążają za duchem czasu, to łamanie podstawowych praw pracowniczych jest dużym znakiem ostrzegawczym. Dlatego warto znać swoje prawa i nie godzić się na nadużycia. Ewentualne pytania i wątpliwości zawsze można skierować do PIP, nawet anonimowo. Przykłady sytuacji, w których powinno włączyć się światełko ostrzegawcze to:

• wspomniany wcześniej mobbing i dyskryminacja,
• nieterminowe wynagrodzenie,
• nieuzasadnione potrącenia,
• niechęć do podpisania umowy,
• nieprzestrzeganie norm czasu pracy i odpoczynku,
• delegowanie obowiązków niezgodnych z BHP lub wykraczających poza posiadane uprawnienia.

Wskazane przykłady są związane w szczególności z poczuciem bezpieczeństwa oraz stabilizacji. Naruszenia w tym obszarze mogą powodować silny dyskomfort oraz skutkować pogorszeniem kondycji psychofizycznej pracowników i pracowniczek. Nie warto się zatem na to godzić, szczególnie, że są to działania niezgodne z prawem.

Niedopasowanie

Toksyczne środowisko to nie jedyny bodziec do zmiany pracy. Czasem wystarczy zwyczajna nuda lub chęć rozwoju w innym miejscu. Czasy, w których trzeba było się dopasować do pracy, są już w dużej mierze za nami. Mimo to, „co trzeci badany nie widział w swojej pracy źródła życiowej pasji, a co piąty deklarował, że w pracy nie czuje się szczęśliwy” (Raport RocketJobs.pl, 2023). Taki brak dopasowania i satysfakcji z pracy może powodować nie tylko spadek motywacji, ale i dotkliwe poczucie porażki z powodu niekorzystnej decyzji zawodowej. Nic zatem dziwnego, że pozostawanie w nielubianej pracy zostało wskazane w raporcie jako jedna z przyczyn żalu w życiu zawodowym.

To nie oznacza, że rezygnację z pracy można traktować jako lekarstwo na niewygody. W wielu przypadkach dużo skuteczniejsza okaże się praca nad komunikowaniem granic czy negocjowaniem warunków zatrudnienia. Jeśli nie zdobędziemy kompetencji radzenia sobie z przeciwnościami, prawdopodobnie będziemy szukać idealnego miejsca w nieskończoność.

Inaczej jest jednak w przypadku różnic na poziomie głębokich wartości. Praca w miejscu niezgodnym z naszymi życiowymi wartościami może okazać się bardzo obciążająca. Działanie sprzeczne z naszymi wewnętrznymi drogowskazami i motywatorami jest niezwykle energochłonne. W takim wypadku istotna jest troska o regenerację swoich zasobów mentalnych lub rozważenie zmiany. Miejmy jednak na uwadze, że „koszty związane z niesatysfakcjonującą inwestycją będą rosły i tym trudniej będzie zdecydować się na zmianę w przyszłości” (za: Raport RocketJobs.pl, 2023). Jedną z przyczyn jest różnica w postrzeganiu kosztów i strat: łatwiej jest nam zaakceptować koszty, np. wynikające z utrzymywania niedopasowanego stanowiska niż całkowitą jego stratę. A im więcej tych kosztów poniesiemy, tym strata może wydawać nam się bardziej dotkliwa (Kahneman, 2012).

Brak zaspokojenia potrzeb

Kolejnym powodem dyskomfortu, który może skutkować chęcią zmiany pracy, jest brak zaspokojenia indywidualnych potrzeb. Mowa nie tylko o potrzebach w postaci fundamentalnych praw np. do odpoczynku, ale również o potrzebach dotyczących samorealizacji. Przykładem i jednym z punktów odniesienia może być teoria autodeterminacji Deciego i Ryana, kluczowa dla odczuwania motywacji wewnętrznej. Zakłada ona trzy podstawowe potrzeby (za: Ciccarelli, Saundra K., White, J. Noland, 2021):

• kompetencji,
• autonomii,
• relacji.

Brak zaspokojenia którejkolwiek z nich może obniżyć motywację i odczuwaną satysfakcję z pracy.

Warto jednak dodać zastrzeżenie, że poziom nasilenia danej potrzeby jest zależny od preferencji konkretnej osoby. Na przykład potrzeba relacji inaczej będzie wyglądać u introwertyków, inaczej u ekstrawertyków. Nie zmienia to faktu, że dbałość o relacje w zespole jest kluczowa, a poczucie więzi ze współpracownikami jest jedną z barier powstrzymujących respondentów przed zmianą pracy (Raport RocketJobs.pl, 2023).

Z potrzebą kompetencji wiąże się zaś zarówno odpowiedni onboarding, jak i ścieżka dalszego rozwoju. Na wagę tego obszaru wskazuje chociażby wspomniany już Monitor Rynku Pracy, w którym brak możliwości rozwoju jest drugą najczęściej wskazywaną przyczyną zmiany pracy zaraz po wynagrodzeniu (Raport Randstad, 2022). Świadomość własnych kompetencji oraz samodzielność i decyzyjność, składające się na poczucie autonomii, są koniecznymi elementami do odczuwania satysfakcji w pracy. Gdy jej nie ma, naturalną rzeczą jest poszukiwanie jej w innym miejscu.

Ignorowanie potrzeby odpoczynku, odgórny brak przyzwolenia na urlopy czy przechorowanie grypy również powinny zapalić lampkę ostrzegawczą. Nie jesteśmy w stanie skutecznie funkcjonować bez dobrej regeneracji. Z brakiem poszanowania potrzeby odpoczynku wiąże się również delegowanie nadmiernej liczby obowiązków, pomimo jasnego komunikowania napiętego grafiku. Czasem w takiej sytuacji wystarczy asertywne i stanowcze postawienie granic. Jeśli mimo to ilość pracy nam się zwiększa, dyskomfort rośnie i przewyższa odczuwane korzyści, nie jest to dobra dla nas sytuacja. Branie na siebie zbyt dużej liczby obowiązków to jedna z rzeczy, której żałowali respondenci cytowanego przeze mnie badania (Raport RocketJobs.pl, 2023).

Bilans zysków i strat

Rynek pracy z roku na rok staje się coraz bardziej dynamiczny. Praca u jednego pracodawcy do emerytury jest charakterystyczna raczej dla pokolenia naszych rodziców i dziadków. Częste zmiany pracy czy współpraca z wieloma pracodawcami jednocześnie to już rzeczywistość wielu z nas. Dlatego wiedza o przyczynach rezygnacji z pracy jest istotna nie tylko z punktu widzenia pracownika, ale i pracodawcy, jeśli zależy mu na utrzymaniu swoich kadr.

Gdy znamy swoje prawa i oczekiwania, skłaniamy pracodawców do tworzenia zdrowych i konkurencyjnych środowisk pracy. Raporty wskazują, że oczekujemy adekwatnego wynagrodzenia, szacunku i chcemy odczuwać satysfakcję z wykonywanych obowiązków. To umożliwia uruchomienie w pełni naszego potencjału poprzez zwiększenie zaangażowania i wydajności. Praca w optymalnych warunkach sprawia, że możemy w najlepszy sposób korzystać z naszych zasobów, rozwijać się i czerpać z tego zadowolenie. Gdy tego zadowolenia brak, a zamiast niego pojawia się dyskomfort, myśl o zmianie pracy jest naturalnym skutkiem. Jej siła zależy natomiast od bilansu zysków i strat, dlatego z troski o siebie warto go przygotować rzetelnie i w szczerości ze sobą. Dzięki temu, niezależnie od wyniku, decyzja zostanie podjęta świadomie.

Jak pracować, by nie żałować? Zajrzyj na:

Źródła

• Ciccarelli, Saundra K., White, J. Noland (2021) „Psychologia” wyd. III, pod red. Prof. Dr. Hab. Waldemara Domachowskiego, przeł. Adam Bukowski i Jacek Środa, Dom Wydawniczy REBIS;
• Kahneman, Daniel (2012) „Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym”, przeł. Piotr Szymczak, Wydawnictwo Media Rodzina;
• Kodeks Pracy, dostęp online: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf 
• Merecz, Dorota; Mościcka, Agnieszka; Drabek, Marcin (2005) „Mobbing w środowisku pracy. Charakterystyka zjawiska, jego konsekwencje, aspekty prawne i sposoby przeciwdziałania”, Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera;
• Raport Randstad (2022), „Monitor Rynku Pracy – edycja 47”, dostęp 18.07.2022: https://www.randstad.pl/o-randstad/instytut-badawczy-randstad/;
• Raport RocketJobs.pl (2023) „Jak pracować, by nie żałować”;
• Strycharczyk, Doug; Clough, Peter (2017) „Odporność psychiczna, strategie i narzędzia rozwoju”, przeł. Sylwia Pikiel, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne;
• Warszewska-Makuch, Magdalena (2023) „Skutki mobbingu dla pracowników” w: Czasopismo „Bezpieczeństwo pracy – Nauka i praktyka” nr 2 (617), luty 2023.

Oferty pracy z