Bezsensowne zadania, plotki i przekleństwa – ponad 40 proc. Polaków tak opisuje swoją pracę

fot. Alphavector / Shutterstock.com

Ponad 40 proc. polskich pracowników deklaruje, że w pracy spotkali się z zachowaniami stanowiącymi mobbing. Częściej są to mężczyźni niż kobiety. Czego doświadczają? Przydzielanie bezsensownych zadań, obmawiania i rozsiewania plotek, a także wydawania sprzecznych poleceń czy krzyku i przekleństw. Przemocy jest jednak więcej i ma różne odcienie. Jak wygląda mobbing wśród Polaków?

41,4 proc. Polaków twierdzi, że doświadczyło zachowań noszących znamiona mobbingu w pracy – tak wynika z badania platformy ePsycholodzy.pl i UCE Research za rok 2023. To dane, które zdecydowanie nie napawają optymizmem, zwłaszcza że w porównaniu do poprzedniego roku są one wyższe (w 2022 roku taka deklaracja dotyczyła 40 proc. ankietowanych). Czym jest mobbing? To uporczywe nękanie i zastraszanie, stosowanie przemocy, również psychicznej, wobec pracownika przez innego pracownika. 

Warto pamiętać, że mobbing musi być działaniem długotrwałym, a pracodawca ma za zadanie przeciwdziałać tego typu zachowaniom w miejscu pracy, o czym mówi Kodeks pracy [Art. 94(3)]:

§  1.  Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.
§  2.  Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
§  3.  Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
§  4.  Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
§  5.  Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Mobbing wśród Polaków

Zobacz też

Zgodnie z prawem Na to nie możesz się godzić. Jak rozpoznać i zwalczać mobbing w miejscu pracy?

Jakich zachowań, noszących znamiona mobbingu, doświadczają Polki i Polacy? Wśród tych, które najczęściej wymienili, znalazły się: 

• przydzielanie bezsensownych zadań (10,3 proc.),
• obmawianie i rozsiewanie plotek na mój temat (9,8 proc.),
• wydawanie sprzecznych poleceń (9,6 proc.),
• komentarze świadczące o zazdrości lub zawiści (9,0 proc.),
• używanie krzyku, przekleństw i wyzwisk (8,4 proc.),
• przydzielanie nowych zadań do wykonania z nierealnym terminem (7,1 proc.),
• przydzielanie zadań poniżej moich kwalifikacji, kompetencji (6,5 proc.),
• zlecanie pracy, która może być szkodliwa dla zdrowia (5,3 proc.).

Ale to nie wszystko. Badani spotkali się też w pracy z obrażaniem słownym, np. w postaci przezwisk czy innych upokarzających wyrażeń, wyśmiewaniem m.in. zachowań, wyglądu, orientacji seksualnej, stanu cywilnego, pochodzenia, a także sytuacji materialnej czy rodzinnej i niepełnosprawności. Ponadto odbierano im zadania, które wcześniej im przydzielono, grożono im, sugerowano choroby psychiczne. Niewielki odsetek polskich pracowników doznał też przemocy fizycznej i padł ofiarą działań o podłożu seksualnym.

Obecni managerowie pamiętają praktyki z początku lat 90-tych XX wieku. Od tego czasu wiele się zmieniło. Zachowania, które kiedyś uchodziły płazem, dzisiaj są rejestrowane i oficjalnie zgłaszane. Młodzi pracownicy wprowadzają na rynek pracy nowe standardy i są najbardziej świadomi tego, jak należy ich traktować

– mówi Michał Pajdak, Członek Zarządu ePsycholodzy.pl, ekspert Uniwersytetu WSB Merito i SWPS.

Kto najczęściej pada ofiarą mobbingu w Polsce?

Jak wynika z badania ePsycholodzy.pl, to mężczyźni częściej są ofiarami zachowań mobbingujących niż kobiety. Co ciekawe, grupą, która jest najbardziej narażona na mobbing, są najmłodsi pracownicy. Ponad połowa Polek i Polaków (53,6 proc.) w wieku 18-24 lata twierdzi, że doznała tej formy przemocy. Nie lepiej wygląda to, jeśli spojrzy się na starsze pokolenia. Zarówno ponad połowa osób w wieku 25-34 lata (52,4 proc.) oraz blisko połowa osób w wieku 35-44 lata (49,6 proc.) i 45-54 lata (47,3 proc.) również deklaruje, że spotkała się w pracy zachowaniami noszącymi znamiona mobbingu.

Doświadczasz mobbingu. Co robisz?

Choć skala zjawiska jest ogromna, wciąż niewiele spraw znajduje pozytywny skutek w sądzie. Jak donosi Business Insider:

W 2021 r. przed sądami rejonowymi zakończyło się 215 spraw o zadośćuczynienie lub odszkodowanie z tytułu mobbingu. Tylko 18 z nich zakończyło się całkowicie po myśli pracownika (uwzględnieniem roszczeń w całości lub w części). Znacznie więcej spraw umorzono, a aż 71 oddalono. Te dane jednoznacznie wskazują, że w Polsce trudno jest udowodnić nękanie w pracy. To po części wina przepisów, które są tak ukształtowane, że pracownikowi trudno jest wykazać mobbing, a ochrona przed nim jest w dużej mierze fikcyjna. Istotne znacznie w tym kontekście mają też względy kulturowe.

Problem leży nie tylko po stronie prawa, ale także w podejściu samych pracowników. Ponad 1/3 pracujących Polaków twierdzi, że nie zrobiłaby kompletnie nic, gdyby w swoim miejscu pracy doznała mobbingu, a co piąty badany przyznał, że nie wie, co zrobiłby w takiej sytuacji. Tylko ponad 16 proc. zgłosiłoby to anonimowo do Państwowej Inspekcji Pracy, a zaledwie ponad 4 proc. badanych zdecydowałoby się zrobić to pod własnym imieniem i nazwiskiem. Z kolei 7 proc. pracowników zareagowałoby na mobbing odejściem z pracy. Dlaczego jednak są tak bierni? Aż co 4 badany przyznaje, że realnie obawiałby się zemsty mobbera lub przełożonych w związku z ujawnieniem sprawy.

Pracownicy nie zgłaszają mobbingu, ponieważ często nie wiedzą, jak i gdzie powinni się udać. Znaczenie ma również kultura organizacyjna, to czy ta sprzyja pracownikowi, czy nie, a co za tym idzie poczucie bezpieczeństwa w pracy danej osoby. Kiedy dany pracownik czuje, że ma wsparcie w zespole i zbudowane dobre relacje, będzie mu łatwiej zawalczyć o siebie. Same procedury antymobbingowe w firmie są często niewystarczające

– komentuje dr Malwina Puchalska-Kamińska, psycholożka z SWPS, zajmująca się tematyką pracy.

Jakie są konsekwencje mobbingu?

Może się wydawać, że jeśli ktoś nie chce działać, trzeba zaakceptować jego wolę. Warto jednak zdać sobie sprawę z tego, że skutki zachowań, które klasyfikujemy jako mobbing, są długotrwałe i mają znaczenie dla kondycji całego społeczeństwa.

Mobbing wpływa nie tylko na nas jako pracowników, ale także na całokształt naszego życia i przekłada się na relacje rodzinne, społeczne. Konsekwencje są wielorakie i poważne. Od reakcji psychosomatycznych, np. napięciowych bólów głowy, rozstroju żołądka, bólów serca, przez obniżenie poczucia własnej wartości, problemy ze skupieniem się, obniżoną jakość pracy, aż po kryzysy psychiczne, labilność emocjonalną, czyli gwałtowne zmiany nastrojów. Ofiara może doznawać stanów lękowych, fobii społecznych, izolować się od innych, nie tylko w pracy, ale w życiu prywatnym, pielęgnując w sobie przekonanie, że każdy może ją skrzywdzić. Zdarzają się też epizody depresyjne czy nawet myśli samobójcze. Doznawane krzywdy mogą sprawiać, że rzeczywiście gorzej pracujemy, co może prowadzić do tego, że mobber jeszcze bardziej nas krzywdzi. To swoiste błędne koło, z którego bardzo trudno jest wyjść

– podsumowuje dr Puchalska-Kamińska.

Joanna Tracewicz

Redaktor naczelna RocketSpace.pl

Od ponad dekady działa w mediach. Publikowała w "Polityce", "VICE" czy "Dzienniku Zachodnim". Przez wiele lat pełniła funkcję szefowej serwisu Rozrywka.Blog w Grupie Spider's Web. Na bieżąco śledzi trendy społeczne i wiadomości popkulturowe. W myśl tego, że "wszystko jest połączone", interesuje ją interdyscyplinarne podejście do zjawisk.